Za pewne każdy choć raz spotkał się z pojęciem zadatku i zaliczki, dla wielu jednak osób pojęcia te są tożsame. W tym krótkim wpisie wyjaśnię jaka jest różnica pomiędzy tymi dwiema instytucjami prawa cywilnego.
W potocznym znaczeniu zadatek rozumiany jest jako pewna suma pieniędzy dana przy zawarciu umowy. W braku odmiennej umowy, użycie przez strony terminu „zadatek”, wywoła skutki określone w art.394 Kodeku Cywilnego, zawierającym regułę interpretacyjną, zgodnie z którą w braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. Tym samym jeśli jedna ze stron zobowiązana umownie do zawarcia umowy przyrzeczonej (końcowej), z przyczyny za którą ponosi odpowiedzialność – nie zawarła tej umowy, a uprawniony nie może lub nie chce dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej, realizuje się sankcja odszkodowawcza strony zobowiązanej w granicach ujemnego interesu umownego; zadatek, zgodnie z dominującym poglądem, pełni zatem funkcje zamiennika odszkodowania.
Zaliczka związana z zawarciem umowy przedwstępnej, nie ma prawnie zdefiniowanego znaczenia, jednak zgodnie przyjmuje się, że zaliczka to spełnienie części świadczenia przed uzyskaniem świadczenia kontrahenta czy też innymi słowy częściowa zapłata. Zaliczka w odróżnieniu od zadatku – w przypadku niewykonania umowy i to bez względu z czyjej winy – podlega zwrotowi jako świadczenie niezależne, zgodnie art.410 Kodeku Cywilnego (chyba że strony postanowiły inaczej).
Tym samym największe ryzyko prawne wiąże się z niedostatecznym wyrażeniem przez strony woli wyłączenia skutków wręczenia zadatku z art. 394 § 1 KC i nadaniu wpłaconemu zadatkowi jedynie znaczenia zaliczki (M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 353–626. Wyd. 2, Warszawa 2019)
Na koniec nadmienić należy, iż zarówno zadatek jak i zaliczka w przypadku wykonania umowy – ulegają zaliczeniu na poczet ceny.
